بیماری آلزایمر، شایع ترین علت دمانس بوده و در سالمندان با مرگ و میر بالایی در ارتباط می باشد. امروزه در سراسر جهان 47 میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند که 13% از افراد بالای 65 سال و 45 % از افراد بالای 85 سال در این گروه جای میگیرند. پیشبینی میشود تا سال 2050، در هر 33 ثانیه یک نفر به این بیماری مبتلا شده و در مجموع تعداد موارد جدید در هر سال به یک میلیون نفر برسد.
ویژگیهای آسیبشناسی بیماری آلزایمر
اگرچه علت بیماری آلزایمر هنوز بهطور کامل شناسایی نشده است، به نظر میرسد فرضیه آبشار آمیلوئیدی اصلی ترین علت وقوع این بیماری باشد. تصور بر این است که عدم تعادل بین تولید و پاکسازی پروتئین های آمیلوئید بتا در مغز و متعاقب آن اختلال در عملکرد سیناپسی و تحلیل رفتن نورونها عامل اصلی اختلال پیشرونده و برگشتناپذیر حافظه بوده و قدرت تکلم، شخصیت و شناخت را تحت تاثیر قرار میدهد. این فرضیه در شکل 1 به صورت اجمالی نشان داده شده است.
پلاکهای آمیلوئیدی از تجمع پروتئینهای آمیلوئید بتا تشکیل شدهاند که خود از یک پروتئین مادر به نام پروتئین پیش ساز آمیلوئید[1]مشتق میگردند. سه نوع آنزیم سکرتاز (آلفا، بتا و گاما) پروتئین پیشساز آمیلوئید را به اجزای محلول تجزیه می نمایند. در صورت شکست نامناسب این پروتئین توسط آنزیم های سکرتاز بتا و گاما، پروتئینهای آمیلوئید بتای نامحلول تشکیل میشوند که در مغز تجمع یافته و منجر به تشکیل پلاکهای آمیلوئیدی، سمیت مغزی و مرگ سلولی میگردند. رشتههای در هم تنیده داخل نورونی، متشکل از رشتههای حاوی فرم فسفریلهی پروتئینهای تائو[2] هستند. پروتئینهای تائو بهطور طبیعی حاوی مولکولهای فسفات هستند. در بیماری آلزایمر، این پروتئینها بیش از اندازه فسفریله می شوند و این امر منجر به پیچ خوردن آنها اطراف یکدیگر و تشکیل کلافههای نامحلول می گردد و در نتیجه این اتفاق، حضور ماکروفاژها و سلولهای تک هستهای در قشر مغز و فعال شدن میکروگلیاها در پارانشیم، زوال عقل و آتروفی قشر پیشانی– گیجگاهی[3] به دنبال می آید. در شکل 2 این روند پاتولوژیک به صورت کلی نشان داده شده است.
اگرچه متخصصین علم نوروپاتولوژی بر این باور هستند که پلاکهای آمیلوئیدی و رشتههای در هم تنیدهی داخل نورونی مهمترین عامل ایجاد بیماری آلزایمر هستند، فاکتورهای مستعدکنندهی دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به آنها به صورت کلی پرداخته می شود؛